ગાંધીધામ ટુડે, ન્યૂઝ : અલ્હાબાદ હાઈકોર્ટે બાળકો પર ટેલિવિઝન, ઈન્ટરનેટ અને સોશિયલ મીડિયાની “વિનાશકારી” અસરો અંગે ઊંડી ચિંતા વ્યક્ત કરી છે. કોર્ટે સ્પષ્ટપણે જણાવ્યું છે કે, “આ માધ્યમો બાળકોનું બાળપણ છીનવી રહ્યા છે.” કોર્ટે એ પણ નોંધ્યું કે, આ ટેક્નોલોજીના “અનિયંત્રિત” સ્વભાવને કારણે સરકાર પણ તેના પ્રભાવને નિયંત્રિત કરવામાં અસમર્થ છે.
જસ્ટિસ સિદ્ધાર્થે એક કિશોર દ્વારા દાખલ કરાયેલી ફોજદારી રિવિઝન અરજીને મંજૂરી આપતી વખતે આ મહત્વપૂર્ણ ટિપ્પણીઓ કરી હતી. આ અરજી કિશોર ન્યાય બોર્ડ તેમજ કૌશાંબી સ્થિત પોક્સો કોર્ટના આદેશને પડકારી રહી હતી, જેમાં એક સગીર છોકરી સાથે સંમતિથી શારીરિક સંબંધો બાંધવાના કથિત કેસમાં કિશોર પર પુખ્ત વયના વ્યક્તિ તરીકે કેસ ચલાવવાનો નિર્દેશ હતો.
કોર્ટે શું અવલોકન કર્યું?
કોર્ટે ટિપ્પણી કરી કે એવું કોઈ પુરાવા રેકોર્ડ પર નથી જે દર્શાવે કે કિશોર “શિકારી” છે અને કોઈ ઉશ્કેરણી વિના ગુનાનું પુનરાવર્તન કરવાની સંભાવના ધરાવે છે. કોર્ટે ભારપૂર્વક જણાવ્યું કે, માત્ર ગંભીર ગુનો કરવાથી કોઈ કિશોરને પુખ્ત વયના વ્યક્તિ તરીકે વર્તી શકાય નહીં. કોર્ટે નિર્દેશ આપ્યો કે રિવિઝન કરનાર પર કિશોર ન્યાય બોર્ડ દ્વારા સગીર તરીકે કેસ ચલાવવામાં આવે.
રિવિઝન અરજી પર વિચાર કરતી વખતે, કોર્ટે મનોવૈજ્ઞાનિક મૂલ્યાંકન રિપોર્ટની પણ નોંધ લીધી, જેમાં જાણવા મળ્યું કે અરજદાર કિશોરનો IQ 66 હતો, જે તેને બૌદ્ધિક કાર્યની “સીમાંત” શ્રેણીમાં મૂકે છે. સેંગ્યુઈન ફોર્મ બોર્ડ ટેસ્ટના આધારે, તેની માનસિક ઉંમર માત્ર છ વર્ષ આંકવામાં આવી હતી.
મનોવૈજ્ઞાનિક રિપોર્ટ કિશોરના પક્ષમાં
રિપોર્ટના તારણોમાં કિશોરના સામાજિક જીવનમાં કેટલીક મુશ્કેલીઓ, નબળું શૈક્ષણિક પ્રદર્શન અને સામાજિક ક્રિયા-પ્રતિક્રિયાનો પણ ઉલ્લેખ હતો. જસ્ટિસ સિદ્ધાર્થે જણાવ્યું કે, “કોર્ટને જાણવા મળ્યું છે કે, મનોવૈજ્ઞાનિકનો રિપોર્ટ કિશોરના પક્ષમાં હતો.”
કોર્ટે એ પણ નોંધ્યું કે જ્યારે રિવાઈઝરે પીડિતા સાથે શારીરિક સંબંધ બાંધ્યો ત્યારે તે લગભગ 14 વર્ષનો હતો. પીડિતાને ગર્ભપાતની દવા આપવાનો નિર્ણય પણ તેનો એકલાનો નહોતો, પરંતુ તેમાં બે અન્ય વ્યક્તિઓ પણ સામેલ હતા.
સિંગલ જજે ભારપૂર્વક જણાવ્યું કે, માત્ર ગુનો ગંભીર હોવાને કારણે કિશોર પર પુખ્ત વયના તરીકે કેસ ચલાવવાનો અધિકાર આપમેળે નથી મળી જતો. કોર્ટે નિર્ભયા કેસને અપવાદ ગણાવ્યો, સામાન્ય નિયમ નહીં, અને જણાવ્યું કે જ્યાં સુધી કિશોરોના માનસ પર પડતી એકંદર સામાજિક અને માનસિક અસરોનો યોગ્ય વિચાર ન કરવામાં આવે ત્યાં સુધી બધા કિશોરો પર પુખ્ત વયના લોકો તરીકે કેસ ચલાવી ન શકાય. પરિણામે, કોર્ટે નીચલી અદાલતોના આદેશોને રદ કર્યા.
બોમ્બે હાઈકોર્ટની ટિપ્પણીઓ સાથે સહમતિ
અલ્હાબાદ હાઈકોર્ટે બોમ્બે હાઈકોર્ટ દ્વારા મુમતાઝ અહેમદ નાસિર ખાન vs મહારાષ્ટ્ર રાજ્યના 2019ના ચુકાદામાં કરવામાં આવેલી ટિપ્પણીઓ પર પણ પોતાની સહમતિ વ્યક્ત કરી. તે ચુકાદામાં કહેવામાં આવ્યું હતું કે, “ટેલિવિઝન, ઈન્ટરનેટ અને સોશિયલ મીડિયા બાળકોના સંવેદનશીલ મન પર વિનાશક અસર કરી રહ્યા છે અને પરિણામે, ખૂબ જ નાની ઉંમરે તેમનું બાળપણ છીનવાઈ રહ્યું છે.”
